نبض شناسی

تعریف : نبض حرکت شریان ها است که باعث جذب نسیم بارد و ترویح روح حیوانی و دفع بخار حار دخانی می گردد.

اجزای نبض :

هر نبض متشکل از دو حرکت انبساط و انقباض است و دو سکون نیز در فاصله تبدیل هر یک از این حرکات قرار می گیرد. به مجموعه یک نبض کامل, نبضه یا قرعه گفته می شود که ساده ترین جزء قابل لمس آن حرکت انبساطی است.

حرکت انبساطی : شریان، خودش را باز می کند.

سکون انبساطی (ظاهری ، محیطی) : وقتی حرکت انبساطی به آخر می رسد.

حرکت انقباضی : عکس حرکت انبساطی.

سکون انقباضی (باطنی ، مرکزی) : زمانی که حرکت انقباضی به آخر می رسد.

شرایط بررسی صحیح نبض :

محل معاینه دمای معتدل داشته باشد. از هرگونه سرو صدا عاری باشد.

از آنجا که بسیاری از بیماران در هنگام معاینه، بر اثر شرایط محیطی یا یادآوری ناراحتی های درونی دچار اضطراب می شوند بهتر است پزشک پیش از گرفتن نبض، از بیمار احوال پرسی کند و پس از برقراری ارتباط عاطفی مناسب به بررسی نبض بپردازد.

پزشک و بیمار مستقیم و روبروی هم قرار بگیرند.

هنگام بررسی نبض نباید بازو و کمر شخص محکم بسته باشد و نیز نباید چیزی را در دست گرفته باشد.

هنگام گرفتن نبض باید پزشک و بیمار هر دو ساکت باشند و از خیره شدن و نگاه مستقیم به یکدیگرپرهیز کنند و بهتر است پزشک چشم ها را ببندد تا ورودی حواس دیگر کمتر شود و تمرکز بیشتری ایجاد گردد.

بهتر است از قبل، نبض مریض را در حالت سلامت شناخت تا وقتی فرد دچار اختلالی شد بتوان تفاوت را با قبل آن مقایسه کرد.

طبیب نیز باید در شرایط جسمی و روانی مناسب و معتدل قرار داشته باشد و برای قضاوت بالینی دقیق تر و صحیح تر، باید انگشتان پزشک از نظر گرمی و سردی، نرمی و سختی، لطافت و غلظت در اعتدال باشد.

عوامل تغییر دهنده نبض :

عوامل زیادی می توانند سبب تغییر نبض در بیمار یا اختلال در دریافت و تشخیص پزشک از نبض شوند که بی توجهی یا در نظر نگرفتن آنها ممکن است باعث تشخیص اشتباه گردد.

برخی از این عوامل عبارتند از :

خشم و غضب

غم و اندوه

شادی بیش از حد

پراکندگی خاطر و آشفتگی افکار

اضطراب و نگرانی

ورزش

تشنگی، سیری یا گرسنگی مفرط

بررسی نبض با فاصله اندک از استحمام

سردی یا گرمی بیش از حد هوا

نحوه بررسی نبض :

بهترین محل برای گرفتن نبض مچ دست می باشد زیرا در لمس این ناحیه، بیمار دچار شرم و حیا نمی شود و دسترسی به آن نیز آسان است. همچنین شریان مچ دست (شریان رادیال) بر خلاف سایر شریان ها (مثل شریان کاروتید و کمپورال) مملو از بخار و دخان نمی باشد امتیاز دیگر شریان ساعد، قرار گرفتن آن در نزدیکی و محاذات قلب است.

بهتر است بازوی بیمار در حالت آویخته باشد و ساعد نیز با بازو زاویه 90 درجه بسازد و به جایی تکیه نکند و دست معاینه شونده به پهلو و طوری قرار گیرد که انگشت کوچک به سمت پایین و انگشت شست به سمت بالا باشد.

باید چهار انگشت پزشک به شکلی روی منطقه انتهای زند زبرین (رادیوس) قرار بگیرد که انگشت سبابه به سمت آرنج و انگشت کوچک به سمت مچ دست معاینه شونده باشد زیرا سبابه در جایی قرار می گیرد که شریان تازه ظهور پیدا کرده و حرکت آن در اینجا ضعیف است و هرچه پایین تر می آید قوی ترمی شود. با توجه به اینکه گیرنده های سبابه از همه انگشتان حساس تر و قوی تر است می تواند تغییرات اندک